'Ik wil dat de kijker dezelfde ontgoocheling meemaakt als ik'

Al snel blijkt het werkelijke verhaal nog veel wonderlijker. Olaug is namelijk niet hun overleden zus die is herrezen, maar de verloren tweelingzus van diezelfde Lita. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de tweeling gescheiden om hen te beschermen tegen de nazi’s. Ze groeiden op in verschillende families, dorpen en milieus, zonder ooit van elkaars bestaan te weten. En nu, jaren later, kwam alles per toeval (of wonder?) samen.

Frederiksson wilde aanvankelijk het wonder en de levens van de vrouwen sinds hun scheiding in beeld te brengen, vertelt ze over de Zoom: 'Ik had bedacht de film misschien te beginnen met de hereniging, en dan terug in de tijd te gaan om te zien hoe de tweeling werd gescheiden - een verhaal over nature versus nurture. Maar ik had niet verwacht dat er in het heden nog zoveel zou gebeuren.' 

Interview gaat verder onder de afbeelding

Op aandringen van Olaug - die het gevoel had dat er iets niet klopte rondom de dood van haar tweelingzus - bekijkt de familie de documenten die zijn opgesteld bij Lita’s overlijden. Zo ontdekken ze dat haar dood niet op de manier heeft plaatsgevonden zoals de familie decennialang had aangenomen. Langzaam krijgt het verhaal daarmee het karakter van een murder-mystery. 

Waar Fredriksson aanvankelijk koos voor een zorgvuldige aanpak - in de eerste scènes liet ze de gebeurtenissen onder haar regie naspelen, met volledige controle over beeld en ritme - moest ze al snel haar oorspronkelijke idee van het verhaal loslaten

'Het verhaal had zijn eigen richting,' vertelt ze, 'en ik probeerde dat bij te houden, erachteraan te rennen.' Onverwachte wendingen haalden het verhaal namelijk keer op keer in. Maar juist die onvoorspelbaarheid en het voortdurend veranderen van koers spreekt haar aan: 'Dat is wat ik zo mooi vind aan het maken van documentaires: je hebt een idee, maar de werkelijkheid blijkt vaak sterker dan wat je zelf kunt bedenken.'

Het mysterie blijft groeien, en de zussen gaan op zoek naar het verhaal rondom Lita’s dood. Ook Maria zat met haar handen in het haar: 'Op een gegeven moment zat ik aan een tafel vol notities, screenshots en telefoonnummers. Ik sliep amper. Het voelde alsof ik zelf onderdeel was geworden van hun mysterie' vertelt Frederiksson.

Interview gaat verder na de afbeelding

Door alle ontwikkelingen worden ook de onderlinge verschillen tussen de zussen steeds zichtbaarder in de film. Zowel vóór als buiten de camera lopen de spanningen op. Kari en May komen zelfs lijnrecht tegenover Olaug te staan: over de dood van Lita, elkaars overtuigingen en hun uiteenlopende levensstijlen en -ervaringen.

Ook buiten het filmen om wordt Frederiksson steeds vaker door de zussen gebeld met hun twijfels over elkaar en de film. Die spanningen drukten zwaar op de verhoudingen tussen de zussen. Hun verhaal kantelden van een sprookje naar een donkerdere familie-geschiedenis.
'Ze wilden graag een vrolijk verhaal maken over de hereniging met een lang verloren familielid,' legt Frederiksson uit, 'maar gaandeweg kreeg het ook een donkerdere kant. Dat was moeilijk voor hen.' Toch vertelt ze dat er naast die moeilijke momenten ook een zekere dankbaarheid ontstond: de zussen waardeerden dat zij - en de camera - als een soort getuige aanwezig waren bij alle bijzondere en soms bizarre gebeurtenissen die zich voordeden. 

Die kantelingen en bijzondere gebeurtenissen dwingen ook Frederiksson om op bepaalde momenten de zijlijn te verlaten. 'Ik ben niet het soort filmmaker dat zichzelf wil laten zien of ingrijpt,' vertelt ze. Toch doet ze dat op het moment dat de resultaten van een dna-uitslag worden gedeeld die moet uitwijzen of de zussen nu wel of niet bloedverwanten zijn. 'Ik voelde dat ik gewoon móést reageren. Ik had zoveel geïnvesteerd in hun levens en verhaal, en ik begreep het gewoon niet.'

Interview gaat verder onder de afbeelding

Ze besluit na haar ingrijpen haar rol in de film en het verhaal zichtbaar te maken: 'Toen ik eenmaal ingreep, vond ik het belangrijk om mezelf ook in het verhaal te laten zien om transparant te zijn voor de kijker.' De grens tussen filmmaker en personage vervaagt dan: ze laat haar stem in de montages zitten en verschijnt soms in beeld.

Toch blijven sommige vragen in de film uiteindelijk onbeantwoord. En dat was in eerste instantie lastig voor Frederiksson: 'In mijn hoofd speelde lang het idee dat het mysterie opgelost moest worden, dat de film de puzzel uiteindelijk volledig zou ontrafelen.' Maar als de zussen langzaam rust lijken te vinden in de onzekerheid, begint ook zij dat te accepteren: 'In het leven krijg je ook niet altijd de antwoorden, en ik ben er om hun verhaal te volgen, niet om ze in een richting te duwen waar ze niet naartoe willen.'

De film gaat daarmee ook over waarheid: niet als één vaststaand gegeven, maar als iets persoonlijks. De zussen hebben ieder hun eigen kijk op wat er is gebeurd. Die botsen soms, maar kunnen ook naast elkaar bestaan: er is niet per se één sluitend antwoord.

The Gullspång Miracle voelt al met al niet als een klassieke documentaire, maar alles wat je ziet is echt gebeurd. Het vertelt een bijzonder, onvoorspelbaar verhaal vol spannende ontwikkelingen. Soms voelt het alsof je naar een intiem familieportret kijkt, maar dan - plotseling - is er de spanning van een psychologische thriller. Alles: de muziek, het ritme van de montage, de onverwachte wendingen, is erop gericht om die ervaring van verwarring en ontgoocheling over te brengen.

'Ik wil dat de kijker een gevoel van ontgoocheling ervaart,' zegt Frederiksson. 'Die constante verschuiving: dat je denkt te weten wat het verhaal is, maar dat het zich dan weer aan je onttrekt. Precies zoals ik het zelf heb meegemaakt tijdens het maken van de film.'