Stijljournalist, mode-activist en schrijfster Janice Deul bracht in 2020 haar boek ‘Keti Koti’ uit, waarin ze het belang beschrijft van het herdenken en vieren van deze dag. Haar inzet en betrokkenheid bij Keti Koti was echter niet altijd vanzelfsprekend; die is in de loop der jaren gegroeid.
In het licht van Keti Koti vroegen we welke boeken, televisieseries en documentaires haar inspireren.
‘Angisa Tori’ van Christine van Russel- Henar (2008)
In dit boek documenteert van Russel - Henar de betekenis en symboliek van de Surinaamse Angisa’s. Ze beschrijft hoe deze traditioneel gevouwen hoofddoeken worden gebruikt om te communiceren binnen de Afro-Surinaamse cultuur.
Voor Deul werd de betekenis van Keti Koti versterkt door haar eigen passie: mode. Toen ze in 2018 voor het eerst meeliep in de Keti Koti herdenkingsparade in Amsterdam, voelde ze zich pas echt verbonden met de Afro-Surinaamse cultuur. De Koto’s, de hoofddoeken, kleuren en stoffen vertelden verhalen van traditie, trots, vreugde en verzet.
Deul: ‘De Afro-Surinaamse kledingcultuur heeft, vooral de laatste paar jaren, veel indruk op me gemaakt, met name de Koto en de Angisa. Wat me hierin raakt, en wat Christine in haar boek beschrijft, is hoe diepgaand de betekenis ervan is. Deze kledingstukken waren communicatiemiddelen; via vouwen en vormen werden boodschappen overgebracht, vooral vlak na de slavernij.’
Voor Deul is mode niet simpelweg iets oppervlakkigs of vluchtigs, maar juist heel krachtig.
'Kleding is een vorm van expressie, een manier om cultuur, eigenheid en identiteit zichtbaar te maken. En dat zie je ook op 1 juli, aan de Koto’s en Angisa’s. Die prachtige traditionele kledij, de trots, de waardigheid. Via kleding zijn we verbonden met onze voorouders. Toen ik dat inzag dacht ik: vanaf nu draag ik zelf ook die kleding.’
Via kleding zijn we verbonden met onze voorouders
‘Wit is ook een kleur’ van Sunny Bergman (2016)
Wit is ook een kleur laat zien hoe weinig sommige witte mensen eigenlijk weten over wat hun huidskleur betekent in het dagelijks leven. Documentairemaakster Sunny Bergman onderzoekt welke privileges komen kijken bij ‘wit zijn’ en hoe kleur overal in onze samenleving een rol speelt.
Deul: ‘Wat ik sterk vind, is dat zij haar eigen witheid inzet om haar punt te maken. En je ziet dat andere witte mensen daar ontvankelijk voor zijn. Maar het maakt deze documentaire ook zó dubbel, want dit is iets wat zwarte mensen al jarenlang roepen en nu een witte vrouw dat doet, valt het kwartje ineens wél.'
Dit is iets wat zwarte mensen al jarenlang roepen en nu een witte vrouw dat doet, valt het kwartje ineens wél
Still uit 'Wit is ook een kleur'
‘Wij slaven van Suriname’ door Anton de Kom (1934)
Een historisch werk dat voor de eerste keer het slavernijverleden van Suriname beschreef vanuit antikoloniaal perspectief.
Ik vind het heel belangrijk dat Anton de Kom in de Nederlandse Canon is opgenomen. Deze man heeft zoveel wijsheid nagelaten
Deul: 'Ik vind het heel belangrijk dat Anton de Kom in de Nederlandse Canon is opgenomen. Deze man heeft zoveel wijsheid nagelaten. Zoals die ene quote, die ik zó betekenisvol vind, zoiets als “De beste manier om een volk te breken, is door hun eigen geschiedenis van ze af te nemen.” Hartverscheurend en helemaal waar.'
Volgens Deul moeten we sowieso de kennis over zwarte geschiedenis vergroten, zodat het een onderdeel wordt van de collectieve geschiedenis. Maar ze zet daar wel een kanttekening bij.
'We moeten zwarte geschiedenis niet reduceren tot het slavernijverleden, de meest gruwelijke verhalen over geweld, vernedering en menselijk lijden. Dat draagt bij aan de normalisering van het geweld dat zwarte mensen hebben ondergaan - alsof dat lijden vanzelfsprekend hoort bij zwarte geschiedenis.'
Deul gaat verder: ‘Ik ken de horrorverhalen, mijn moeder vertelde ze, mijn oma ook. Maar ik vertel ze niet . Het slavernijsysteem en de koloniale overheden hebben geprobeerd om de waardigheid en menselijkheid van zwarte mensen te ontnemen. Maar dat is niet gelukt. Want mensen hebben een leven geleid, hebben kunst gemaakt, cultuur gemaakt, hebben liefgehad, hebben kindjes gemaakt. Tegen de verdrukking in. En daar moet wat mij betreft de focus op liggen.’
'Imitation of Life’ (1959)
Een melodramatische film uit 1959 over een zwarte en een witte moeder, beiden met een tienerdochter, waarvan de zwarte dochter zich voordoet als wit om aan racisme te ontsnappen.
Voor Deul is dit niet zomaar een oude film, want ook nu nog zijn de thema’s heel herkenbaar.
Deul: ‘Mama en ik keken iedere zaterdag samen oude films. Een daarvan was Imitation of Life, hartverscheurend, maar hij is nog steeds relevant. Het gaat over colorisme, het gaat over discriminatie, het gaat over zelfbeeld. Maar het gaat ook over dat wat zich heeft afgespeeld in het verleden, met de slavernij, nog steeds doorwerkt in de levens van mensen. En wel zodanig dat het ook je carrièrekansen en je levensgeluk beïnvloedt.’
Still uit 'Imitation of Life'
Wat zich heeft afgespeeld in het verleden, met de slavernij, werkt nog steeds door in de levens van mensen
‘Vijf jaar na BLM: echo's op de dam’ van Loretta van der Horst en Festus Toll (2025)
Vijf jaar na het massale Black Lives Matter-protest op de Dam in Amsterdam op 1 juni 2020, blikken betrokkenen terug. Ze reflecteren op wat er is overgebleven van het toenmalige momentum en uiten hun teleurstelling over de huidige stand van zaken in Nederland. Wat heeft BLM werkelijk teweeggebracht - en wat is er niet waargemaakt?
Deul reflecteert: ‘Die wereldwijde reactie. En ook in ons land. Iedereen leek als één man, vrouw, non-binair persoon achter dat hele verhaal te staan. Iedereen was wakker met gebalde vuist. Ik dacht echt: vanaf nu gaat het allemaal beter. Maar al heel snel leek die betrokkenheid weer weg te ebben. En nu denk ik dat er gewoon vrij weinig van over is gebleven. Het blijft allemaal een beetje aan de oppervlakte.'
Deul gaat verder: 'We weten wel dat het leed van zwarte mensen nu nog voelbaar is, generaties later, maar we doen er niets aan. Want beleidsmatig verandert er geen donder. We blijven onderzoek naar onderzoek doen, maar hoeveel onderzoek willen we nog doen? De feiten die spreken niet voor zich, die schreeuwen.'
Onlangs verscheen Deuls boek Kan ik nog thuis zijn in dit land? waarin ze op persoonlijke wijze reflecteert op de tijd waarin we leven. Ze deelt ervaringen, inzichten en kennis die ze de afgelopen jaren heeft opgedaan om te onderzoeken wat het betekent om thuis te zijn in een samenleving die blinde vlekken heeft voor racisme en uitsluiting.
Still uit 'Black Lives Matter: echo's op de dam'
'If you are silent about your pain, they’ll kill you and say you enjoyed it’
Quote van Zora Neale Hurston: een Afro-Amerikaanse schrijfster, antropologe en folklorist.
Deul: 'Ik heb deze quote opgenomen als motto in mijn laatste boek, maar ik deelde dit al jaren geleden op mijn socials. De ontwikkeling rond Zwarte Piet illustreert perfect wat ik bedoel. Witte mensen zeiden eerst: "Ja, maar daar heb ik nog nooit klachten over gehoord, en daar is nooit eerder iets over gezegd." Het feit dat jij je mond niet opentrekt wordt dan dus gebruikt als een legitimatie waarom iets wél zou moeten kunnen. Als jíj vindt dat als iets aandacht verdient, of als jíj ergens last van hebt, moet jij daar iets over zeggen.'
Voor Deul is Keti Koti niet alleen een moment van persoonlijke herdenking. Ze onderstreept het belang van 1 juli, vanuit maatschappelijk oogpunt en laat daarom steeds duidelijker van zich horen. Ze pleit ervoor dat Keti Koti een nationale vrije dag wordt zodat we gezamenlijk bij het slavernijverleden stil kunnen staan. Samen het slavernijverleden herdenken - niet als een afgesloten hoofdstuk uit het verleden, maar als iets dat vandaag de dag nog steeds doorwerkt in onze samenleving. Pas dan kunnen we samen vooruit.
Waar kan je Janice Deul van kennen?
Janice Deul schrijft regelmatig columns en opiniestukken over mode, beeldvorming en de gevolgen van racisme. Online, via social media en via publieke optredens zet ze zich actief in voor meer inclusiviteit in de mode- en mediasector.
In haar boeken Keti Koti (2023) en Kan ik nog thuis zijn in dit land (2025) mengt ze persoonlijke ervaringen met observaties en feiten. Als stijlactivist en cultureel commentator werpt ze een scherp en kritisch licht op representatie en maatschappelijke ongelijkheid. Met haar uitgesproken stem daagt ze uit, confronteert én inspireert.