In Liever kroes ondergaat Nelly dos Reis een transitie naar haar eigen natuurlijke haar en onderzoekt ze waar haar afkeer vandaan komt. Welke invloed heeft de samenleving op haar schoonheidsideaal? Waar begon de afwijzing van haar uiterlijk? Hoe kijkt haar eigen familie en gemeenschap hiernaar? En kan ze zich ontdoen van haar diepgewortelde onzekerheden? Liever kroes?! is een persoonlijk en emotioneel portret van een jonge, zwarte vrouw die op zoek gaat naar zelfacceptatie.

Regie: Nelly dos Reis, Soraya Pol
Omroep: VPRO

Kitty Munnichs 28-11-2021

In Liever kroes volgen we het transformatieproces van Nelly. Waar ze vroeger haar haar altijd stijlde en de laatste jaren vlocht, zet ze nu de stap om haar natuurlijke kroeshaar te bevrijden. Wat hield haar al die tijd tegen? En waarom is het belangrijk dat dit verhaal wordt verteld? 2Doc.nl sprak met de makers van de documentaire, Nelly dos Reis en Soraya Pol.

Hoe kwam je op het idee om deze documentaire te maken, Nelly?
N: 'Ik heb meegedaan met de VPRO Dorst Pitch maar dacht dat het niets zou worden. Ik had nul ervaring. Maar toen ik toch verder kwam ben ik mezelf gaan verdiepen in het onderwerp zelfliefde, en gaan kijken wat zelfliefde voor mij persoonlijk betekent. Een vriendin opperde toen: ‘Misschien iets me je haar..?’ En ja, ik had echt een dingetje met mijn haar.

Vertel, wat voor dingetje had je met je haar?
N: ‘Een aantal jaar geleden suggereerde iemand om mijn natuurlijke kroeshaar te dragen, maar dat durfde ik niet en daarbij had ik geen idee hoe dat dan moest. De meeste vrouwen die beginnen met het natural dragen van hun haar, knippen het helemaal kort. Die stap was voor mij veel te groot. Daarom ging ik vlechten met synthetisch haar bij mijn eigen haar. Hierdoor kon mijn natuurlijke haar groeien en kon ik de stap naar mijn kroeshaar nog even uitstellen.

Er zit een enorme geschiedenis achter kroeshaar. De slavernij en een dominant wit schoonheidsideaal. Uit die geschiedenis is geïnternaliseerde racisme voortgekomen. Voor mij was mijn haar echt een ding. We hebben door de generaties heen geleerd dat ons haar niet mooi is. Het was niet zo van ‘nu ga ik natural en is alles oké’. En dit geldt voor veel black people. Daarom wilde ik ook andere verhalen in de documentaire vertellen. Iedereen heeft een eigen weg.’

In de documentaire ‘Liever kroes?!’ zien we dat je je natuurlijke kroeshaar los laat maken bij de kapper, een emotioneel scène. Hoe was dat?
N: ‘Mijn emoties zaten zo hoog, er gebeurde heel veel. Mijn eerste reactie toen ik in de spiegel keek was: ‘What the fuck ben ik aan het doen? Hoe, wat, waarom?’ Maar al snel voelde ik ook een middelvinger naar iedereen die mij lelijk vond of ooit lelijk had gevonden. Ik was trots op mijzelf dat ik nu deze stap zette. Tegelijkertijd, eerlijk is eerlijk, had ik een elastiek in mijn haar gedaan en was ik naar huis gegaan als we geen film aan het maken waren. Het hielp enorm dat Soraya had gezegd dat ze het zou filmen, als ik mijn haar opnieuw zou vlechten. Als ik dat had gedaan, dan had ik mijn natuurlijke haar geen eerlijke kans gegeven en had dat gevoeld als falen. Want als ik iemand wil inspireren dan moet ik zelf ook doorzetten.’

Soraya, is het verhaal van Nelly over de acceptatie van haar eigen, natuurlijke haar ook herkenbaar voor jou?
S: ‘Ik heb ook een bos met haar, maar zelf heb ik Nelly’s strijd nooit gevoerd. De op- en aanmerkingen vanuit familie en vanuit de samenleving zijn mij wel bekend. Ik was altijd ‘Soraya met de wilde haren’. En kreeg ik opmerkingen als ‘wanneer ga jij je haar nou eens netjes dragen?’ Ik deed dat simpelweg niet omdat ik het te veel gedoe vond. Ik zag bij mijn familie wat een werk het was om te stijlen; de wasdagen en het niet naar buiten kunnen als het regende. Daar had ik geen zin in. Je mag me gerust lui noemen, als het makkelijker was geweest had ik het waarschijnlijk wel gedaan.

Maar los van dat, als zwarte vrouw ligt er enorm veel nadruk op het haar. Het wordt altijd benoemd – ook in positieve zin. En daardoor word je steeds aangesproken op het ‘anders zijn’ en voel je je een exoot. Er worden altijd zoveel opmerkingen gemaakt over mijn haar en dan vraag ik mij weleens af: kan ik ooit los gezien worden van mijn haar?’

Nelly, wat was voor jou het grootste obstakel voor zelfliefde en -acceptatie?
N: ‘Ik was zelf het grootste obstakel. Ik woon in Rotterdam en het is niet alsof mensen hier nog nooit iemand met een afro hebben gezien. Toch was ik constant bezig met wat anderen van mij zouden vinden en over me zouden zeggen. Ook als ik complimenten kreeg was het lastig, dan was ik toch weer bezig met mijn haar. En dat is nog steeds zo: er is geen ‘Disney einde’, lang en gelukkig leefde de prinses en opeens is alles oké. Voor mij is deze film de eerste stap in een veel langer proces. Er zou eigenlijk nog een deel twee en drie moeten komen.

Waarom is het belangrijk dat dit verhaal wordt verteld?
S: ‘We leven in 2021 maar we hebben nog steeds te maken met de gevolgen van langdurige onderdrukking. Het stijl maken van het haar is daar één van. Ons natuurlijke haar werd eeuwen als wild en slordig gezien. En de overtuiging dat het beter is om ons haar en onze hoofdhuid met chemische middelen te verbranden, dan om ons haar natuurlijk te dragen, zit daarom diep in ons geworteld. Het is overgedragen van generatie op generatie. Daaronder ligt het idee dat we makkelijker een baan krijgen en meer geaccepteerd worden als we lijken op onze witte medemens en ons haar “netjes” dragen.

Het is zo lang normaal geweest om het haar te stijlen: onze moeders deden het, hun oma’s deden het. Zij leefden in een wereld waarin zij geen ruimte hadden om te rebelleren. Maar wij voelen als tweede en derde generatie kinderen dat het ons recht is om ruimte in nemen in de samenleving. Het natuurlijk dragen van ons haar doen we daarom niet alleen voor onszelf, maar ook voor onze voorouders. Wij nemen de ruimte in waar zij zo hard voor hebben gevochten.’

Aan het einde van de documentaire zit er een scene waarin jij gaat dansen Nelly, wat betekent die scène voor jou?
N: ‘Batuco is muziek en dans afkomstig uit Kaapverdië, van mijn voorouders. Tijdens de slavernij werd deze dans gebruikt als communicatiemiddel en daardoor verboden door de Portugezen, tot 1975. Voor mij is batuco heel speciaal en ik laat het door mijn hele film heen terugkomen. Voor mij staat het symbool voor de terugroeping naar mijn kern, naar wie ik echt ben. Ook wil ik hiermee mijn roots en de Kaapverdische geschiedenis eren. Ik wil laten zien hoe trots ik daarop ben. Zelf zal ik mij nog meer verdiepen in mijn geschiedenis om meer te ontdekken over waar ik vandaan kom. De geschiedenis is onderdeel van wie ik ben.’

Wat hopen jullie dat de kijkers meenemen van de documentaire?
S: ‘Ik hoop dat kinderen en vrouwen die dezelfde struggle doormaken als Nelly zich gesterkt voelen. En daarbij hoop ik dat kijkers snappen dat het witte westerse schoonheidsideaal nog steeds dominant is en dat het grote impact heeft. Niet alleen op mensen met verschillende type haar, maar ook met verschillende type lichamen. Er is meer dan één manier om eruit te zien, en alle manieren zijn mooi.’

N: ‘En het witte schoonheidsideaal is echt niet voor ons gemaakt: hoezo moet Doutzen Kroes voor ons het voorbeeld zijn? We gaan gelukkig de goede kant op en er is al een hele grote groep vrouwen die steeds meer lak krijgen aan wat als norm wordt gepresenteerd. En ik hoop dat, wie de kijkers ook zijn, zij nog verder aan het denken worden gezet over zelfacceptatie. Als ik één persoon kan inspireren, vind ik dat al heel mooi. Want die persoon spreekt weer iemand anders en zo verspreidt het zich. Ik geloof echt in de kracht van verhalen vertellen, op die manier kunnen wij elkaar leren kennen en beter met elkaar omgaan.’

Tot slot: hoe draag je jouw haar nu, Nelly?
N: ‘Ik wilde mezelf mooi vinden ongeacht wat ik aan zou hebben en hoe mijn haar zou zitten. Ik ben nog steeds bezig in dat proces. Mijn haar is nu natural. En als je mij in de toekomst ziet met vlechten, dan is dat niet omdat ik mijn natural hair wil verbergen. Gevlochten haar is ook een black hair style, een stijl die van mijn voorouders afkomt. Het gaat erom dat we de vrijheid hebben om te kiezen welke haardracht wij zelf willen dragen, zonder negatieve invloeden uit de geschiedenis of van de huidige wereld om ons heen. Onze lichamen zijn van onszelf.’