‘Alles staat op het spel: onze wereldvrede, democratie en vrijheid’

Voor Tommy Gulliksen begon het project in februari 2022, op de dag van Ruslands grootschalige invasie in Oekraïne. De regisseur en zijn producent zagen Jens Stoltenberg spreken op een persconferentie, waarin hij zei dat de vrede in Europa aan diggelen lag. 'We hadden hem maar één keer eerder zo verontrust gezien: in 2011 toen hij premier van Noorwegen was en de terroristische aanslagen in Oslo hadden plaatsgevonden. Toen wisten we: we willen hem van zo dichtbij mogelijk volgen de komende periode.'

Vanaf het eerste idee duurde het bijna een jaar voor Gulliksen en zijn team konden starten met filmen. 'Ik had eerder met Stoltenberg gewerkt voor een documentaireserie, waardoor het makkelijk was zijn vertrouwen te winnen. Dat we landgenoten zijn hielp natuurlijk ook. Maar de NAVO zover krijgen dat ze een onafhankelijke filmmaker in de war room toelieten? Daarvoor moesten we lang onderhandelen.'

De regisseur is nog steeds verbaasd dat het lukte, maar begrijpt het ook: 'De NAVO zag het als een transparantieproject. Om het belang van hetgeen wat zij doen aan het publiek over te brengen, moet je risico’s nemen. Een onafhankelijke filmploeg vertrouwen en toelaten hoort daarbij.'

Beginnend aan Facing War wist de regisseur niet wat voor soort toegang hij zou krijgen. Pas na een tijdje begreep hij dat hij bijna overal aanwezig mocht zijn met de camera. Hij volgde Stoltenberg tijdens zijn vele vergaderingen, reizen en honderden ontmoetingen met wereldleiders. Gulliksen: 'Die toegang stelde me in staat om een observerende film te maken, waarin je met eigen ogen kunt zien hoe iemand als Stoltenberg werkt.'

Volgens de filmmaker gaat de film dan ook niet per se over de NAVO, de oorlog in Oekraïne of Stoltenberg zelf. 'Dat zijn allemaal heel belangrijke onderwerpen en ingrediënten, maar het is eigenlijk een film over diplomatie. Over hoe menselijke interactie daadwerkelijk verandering teweegbrengt. Voor onze veiligheid en vrijheid zijn we namelijk ontzettend afhankelijk van het feit dat onze wereldleiders samenkomen en compromissen sluiten.'

Om dit over te brengen, was Gulliksen op zoek naar details. 'Begrijpen hoe bepalend de relatie tussen wereldleiders is, was belangrijker dan ik dacht.  De manier waarop ze elkaar benaderen, aanraken en steeds weer compromissen zoeken: die communicatie is heel delicaat en subtiel. Ik moest lang observeren voor ik het belang van die details begreep. Het was een beetje alsof ik een natuurdocumentaire maakte.'

Gulliksen vindt die details cruciaal. 'We krijgen te veel informatie, zeker over geopolitieke spanningen. Als filmmaker wil ik de wereld behapbaar maken, daarom focuste ik op emotie en menselijkheid.'

Gulliksen spendeerde twee jaar achter deuren die voor de rest van de wereld gesloten blijven. Hij vertelt: 'In het begin was ik ontzettend onder de indruk van al die macht. Gelukkig werd het steeds normaler: ik zag dat ze functioneerden als een disfunctionele familie, die ondanks alles blijft samenkomen en niet stopt met communiceren.'

Toch mocht Gulliksen niet overal bij zijn. Zo gingen de deuren dicht toen Stoltenberg met de Turkse premier Erdogan de Zweedse toetreding tot de NAVO besprak. De regisseur ziet die gesloten deuren niet per se als nadeel.

'De voorbereidingen en analyses van die ontmoeting met Erdogan waren veel interessanter', stelt Gulliksen. 'Dan kunnen Stoltenberg en zijn adviseurs écht vrijuit praten. Dat wilde ik liever laten zien, want het laat zien hoe ze denken. Zo kan de kijker dichterbij komen.'

Gulliksen blikt terug op een hectische tijd. Toen hij begon met de documentaire, zou Stoltenberg nog tien maanden Secretaris-Generaal zijn. 'Maar toen bleef hij ineens nog een jaar, waardoor ik óók nog een jaar bleef.'

In twee jaar filmde de regisseur zeshonderd uur materiaal, bezocht meer dan 27 landen en ontmoette ruim veertig wereldleiders. 'De dag nadat ik hoorde dat ik mocht beginnen, zat ik al met Stoltenberg in het vliegtuig naar Zuid-Korea. Twee keer knipperen en het was twee jaar later. Het was een bizarre tijd. Ik zag Joe Biden bijvoorbeeld vaker dan mijn eigen vader in die periode.'

Bovendien was de regisseur continu op zijn hoede. 'Mijn grootste angst was dat het materiaal zou lekken, ik had immers zoveel opnames van NAVO-vergaderingen. Ik was continu alert. Zo droeg ik het materiaal op mijn lichaam en sliep ik nooit in vliegtuigen om alles goed te bewaken.'

Wie bij Facing War een droge politieke documentaire verwacht, kan verrast worden. Gulliksen heeft zijn uiterste best gedaan om diplomatie spannend te maken, met snelle montage, weinig interviews en opzwepende muziek.

'Ik had beperkingen in de omgeving waarin ik draaide', vertelt de regisseur. 'Ik moest altijd bij Stoltenberg in de buurt blijven, anders werd ik misschien tegengehouden in die zwaarbeveiligde omgevingen waar ik filmde. Ik kon dus niet even rustig een establishing shot van een gebouw of ruimte filmen. Dat maakt het tempo hoog en energiek, waardoor ik de film automatisch zo moest monteren.'

De filmmaker wilde bovendien dat kijkers op het puntje van hun stoel zouden zitten. 'Ooit zat ik met mijn vijftienjarige zoon een Marvel-film te kijken. Ik zei tegen hem: "Er zijn in de echte wereld ook mensen die zich dag en nacht inzetten om de wereld te redden." Dat wil ik met deze film laten zien. Op een spannende manier, zodat ook een vijftienjarige hiernaar kan kijken.'

Gulliksen hoopt dat een breed publiek door zijn documentaire snapt wat er in de wereld gebeurt. 'Alles staat op het spel: onze wereldvrede, democratie en vrijheid. Mensen móeten daardoor gegrepen worden. Dus als de kijker zich betrokken voelt, ben ik blij.'