Van onderdrukking naar eigenaarschap: de kracht van zwarte artiesten

Angelique Houtveen is enthousiast over The Battle for Black Music: Paid in Full: 'Het was geweldig om zoveel artiesten die ik te gek vind bij elkaar te zien’, vertelt ze bevlogen. ‘Ik ken de geschiedenis van de zwarte muziek goed, dus voor mij was de informatie niet nieuw. Ik vond vooral de verzameling van alle geschiedenis bij elkaar heel goed. Dat zorgt ervoor dat we racisme en discriminatie in de muziekindustrie niet meer kunnen ontkennen.'

The Battle for Black Music laat volgens Houtveen zien dat onze favoriete muziek een strijd om erkenning en rechtvaardigheid vertegenwoordigt.

'Je ziet hoe zwarte artiesten keer op keer culturele vernieuwers zijn en dat zowel de industrie als de maatschappij daar niet eerlijk mee omging,’ aldus Houtveen. Dit gaat niet over obscure muziek, maar over de publiekslievelingen. ‘Iedereen heeft op een feestje wel eens gedanst op nummers van Chic, The Supremes of Snoop Dogg. Als je affiniteit hebt met deze muziek, maar de geschiedenis niet kent moet je de serie echt zien. Want als je The Battle for Black Music hebt gekeken, snap je dat er achter dat liedje waar jij zo lekker op danst veel onderdrukking schuilt.'

'Ik zal nooit zeggen dat witte artiesten het niet zwaar hebben in de muziekindustrie,' benadrukt Houtveen. 'Het is een harde sector voor iedereen, maar zwarte muzikanten kregen historisch gezien de allerslechtste deals en hadden weinig kans daaraan te ontsnappen. De platenbazen en de mensen die bepaalden welke muziek gepromoot werd waren bovendien vooral witte mensen. Zwarte artiesten moesten naar hun pijpen dansen en zich aanpassen aan de witte mores om überhaupt een platform te krijgen.'

Volgens Houtveen is het belangrijk om oog te hebben voor het systeem: 'Veel mensen denken dat racisme alleen persoonlijk is. Bijvoorbeeld een wit persoon die een donker persoon uitscheldt met het n-woord. Maar racisme gaat veel verder dan dat, het zit in alle lagen van al onze systemen. Dat het zich ook uit in de muziekindustrie is dus niet raar en dat laat deze documentaireserie heel goed zien.'

Als je dat systeem beter wil snappen, springt volgens Houtveen het verhaal van Billie Holidays nummer Strange Fruit eruit. De titel verwijst naar de lichamen van Afro-Amerikanen die aan bomen werden gehangen na lynchpartijen.

Houtveen: 'Het nummer was controversieel, want het was een aanklacht tegen daden van racistische terreur tegen de zwarte bevolking. Omdat zij de moed had zich uit te spreken, werd ze door de autoriteiten onder druk gezet. Ze intimideerden haar en ze probeerden haar carrière te ondermijnen, met als gevolg dat ze niet meer kon optreden.'

Volgens Houtveen zorgen dit soort verhalen ervoor dat we het heden beter begrijpen: 'Als je ziet hoe Trump wil dat bepaalde lessen over racial history uit het onderwijscurriculum worden geschrapt of hoe Jimmy Kimmel recent werd gecanceld bij ABC en Disney, dan kun je niet anders dan overeenkomsten zien. Doordat deze documentaire dit soort politieke censuur via muziekgeschiedenis aankaart kunnen mensen er op een laagdrempelige manier over leren. Iedereen houdt immers van muziek en kan zich ermee verbinden.'

Hoewel The Battle for Black Music inzoomt op de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Canada, zijn de zaken die je ziet volgens Houtveen geen ver van je bed show.

'Natuurlijk is de ontwikkeling van de Nederlandse muziekgeschiedenis niet hetzelfde als in die landen, maar de trends die je in de serie ziet, kun je parallel leggen aan de Nederlandse muziekindustrie. Ook in Nederland moet je als zwarte artiest likeable zijn als je mainstream succes wil: aardig lachen, dansen, gezellig meedoen met iedereen en vooral niet politiek zijn.'

Volgens Houtveen komt dit vooral tot uiting in de Nederlandse hiphopscene. 'Dat werd heel lang totaal niet serieus genomen en als een soort afvalputje gezien. Het waren jongens van de straat die maar wat aan het aanrommelen waren. Totdat een Brainpower bijvoorbeeld kwam. Dat begrepen we, dat is lekker gezellig. Zo’n liedje als Dansplaat dat kon iedereen lekker meezingen.'

'De mensen die bepaalden wat een succes was, waren wit,' vervolgt Houtveen. 'Artiesten als Typhoon en Claude worden gezien als aardig en daarom toegankelijk voor een mainstream publiek, terwijl de streamingscijfers laten zien dat Frenna nog groter is. Toch wordt hij door veel radio en tv-zenders genegeerd omdat hij minder voldoet aan wat men likeable vindt.'

The Battle for Black Music laat niet alleen groot onrecht zien, maar ook hoe zwarte artiesten zich door middel van creativiteit en ondernemerschap aan het systeem ontworstelen.

Houtveen: 'Je ziet niet alleen het slachtofferschap, maar ook veel kracht. De scènes waarin te zien is dat Rihanna haar eigen master tapes in bezit krijgt, in plaats van de platenmaatschappij, raakten me. Door die tapes zelf te bezitten, bouwt zij een groot financieel vermogen op. Dat betekent dat haar familie er voor de komende generaties goed bij zit. We zien in de serie veel artiesten die dat nooit konden bereiken en berooid achterbleven. Het is prachtig om te zien dat een vrouwelijke artiest van deze tijd wél krijgt wat ze verdient.'

Is de toekomst dan toch hoopvol als het gaat om gelijke behandeling en eerlijke betaling?

Houtveen: ‘Enigszins wel. Er zijn veel artiesten die hun rechten claimen en zelf platforms oprichten om op een eerlijkere manier geld te verdienen aan muziek. Bovendien kunnen ze nu in het internettijdperk meer zichzelf zijn en hun eigen publiek vinden, in plaats van moeten voldoen aan de witte smaak om gepromoot te worden.’

Houtveen benadrukt wel dat de consument een aandeel heeft in die toekomst. ‘Als wij niet bereid zijn te betalen voor muziek, dan stagneert die positieve ontwikkeling. We moeten als muziekliefhebbers artiesten financieel blijven waarderen en steunen.’