Opgroeien in een Roze bubbel: ieder gezin verdient erkenning

‘Eerlijk gezegd wist ik daar zelf nauwelijks iets van.’ vertelt Rijkhoff. ‘En dat terwijl ik opgroeide in de queer community. Het liet me zien hoe groot die blinde vlek is. Ik dacht: als ík dit al niet weet, hoe zit het dan met de rest van Nederland?’

Dat inzicht gaf de film een bredere betekenis. Roze bubbel is niet alleen een ode aan haar eigen moeders, maar ook een manier om een maatschappelijk probleem zichtbaar te maken. De regisseur verweeft persoonlijke herinneringen en archiefmateriaal met intieme gesprekken met haar moeders, en met de verhalen van twee meeroudergezinnen. Die vult ze aan met verklaringen van experts en politici die de juridische en sociale context belichten. Wat begon als een persoonlijk project groeide zo uit tot Roze bubbel: een familieportret waarin ook de strijd om erkenning centraal staat.

Interview gaat verder onder de afbeelding

Het maken van de film bracht Rijkhoff terug naar haar jeugd in Amstelveen, als dochter van twee moeders. Ze noemt het zelf een ‘roze bubbel’: een veilige, liefdevolle omgeving waarin ze zich beschermd voelde. Toch kreeg ze regelmatig confronterende vragen als: “Waarom heb jij geen vader?” of “Wie is jouw echte moeder?”.

Rijkhoff: ‘Die vragen snap ik honderd procent, maar toch was het pijnlijk om steeds weer uit te moeten leggen dat ons gezin wél compleet was.’ Rijkhoffs moeders probeerden haar zo normaal mogelijk te laten opgroeien. ‘Ze zeiden altijd: we zijn gewoon een normaal gezin. En dat wilden ze ook uitstralen.’

Achteraf was die opstelling ook soms eenzaam voor de regisseur: ‘Er waren nauwelijks gezinnen die op ons leken. Het zou fijn zijn geweest om meer herkenning te hebben.’ Ze herinnert zich nog één bijeenkomst met andere kinderen uit regenbooggezinnen: ‘Dat voelde als thuiskomen. Even niet alles hoeven uitleggen, maar dat iemand aan een half antwoord genoeg heeft.’

Tijdens de opnames besefte de regisseur bovendien dat ze veel gesprekken nooit eerder met haar moeders voerde. Zo sprak ze voor de camera voor het eerst met haar moeder Willy over hoe het voelde om opmerkingen te krijgen over hun gezin. Rijkhoff: ‘Op zolder hadden we een intiem en emotioneel gesprek. Ze hebben het zo goed en lief willen doen, maar daardoor hebben we nooit echt besproken hoe het eigenlijk voelt om die opmerkingen te krijgen, en hoe we daar als gezin mee wilden omgaan. Dat heb ik wel gemist.’

Interview gaat verder onder de afbeelding

Dat gesprek was heel spannend, legt de regisseur uit: ‘Het voelde ook raar, want het lijkt bijna alsof mijn moeder de schuld krijgt van iets waar zij niks aan kan doen. Want het is de hele samenleving eromheen, die heteronormativiteit, die mijn jeugd soms ingewikkeld maakte.’

Dat haar moeders wilden meewerken aan de film was niet vanzelfsprekend, vertelt Rijkhoff. Uit angst voor repercussies aarzelden ze, zeker toen in sommige landen LGBTQIA+-rechten werden teruggedraaid. Rijkhoff: ‘Ze waren bang dat het ook hier zou gebeuren en dat ze zichzelf daarmee kwetsbaar maakten. Toch besloten ze om wel mee te doen met de film en ze zijn er nu heel blij mee, juist omdat dit onderwep zo belangrijk is.’

Interview gaat verder onder de afbeelding

Voor de documentaire vond Rijkhoff twee meeroudergezinnen die bereid waren hun verhaal te delen. Ze vertellen hoe ze hun kinderen met liefde opvoeden, maar tegen juridische beperkingen aanlopen.
Rijkhoff geeft een voorbeeld van de gevolgen van die uitsluiting: ‘Stel dat een kind in het ziekenhuis belandt en jij juridisch geen ouder bent, dan kun je worden tegengehouden bij de deur. Het is zo basaal, en toch nog steeds niet geregeld.’

Voor de regisseur is de kern duidelijk: ‘Ouderschap gaat over toewijding en liefde voor je kind. Maar juist daarom is juridische erkenning zo belangrijk. Je wilt zeker weten dat je er in moeilijke situaties voor je kind kunt zijn.’

Interview gaat verder onder de afbeelding

Die juridische ontkenning maakt regenbooggezinnen niet alleen kwetsbaar, maar ook onzichtbaar. Rijkhoff: ‘Ze bestaan officieel niet, omdat ze zich niet kunnen registreren. Daardoor blijven ze buiten beeld, en zolang dat zo is, verandert er weinig.’ Want het wetsvoorstel Herijking Ouderschap dat in 2016 werd opgesteld, is nog steeds niet behandeld. Rijkhoff: ‘Intussen groeien kinderen op in gezinnen die niet volledig erkend worden en dat is pijnlijk.’

Omdat Den Haag stilzit, vindt de regisseur het tijd om zelf in actie te komen. ‘Het is nu tijd voor actief burgerschap.’ zegt ze. Zo wordt Roze bubbel inmiddels vertoond op scholen, opleidingen en zelfs bij GGZ-instellingen, aangevuld met een educatieprogramma. ‘We werken met stellingen, zoals: zou jij een kind kunnen opvoeden met een goede vriend of vriendin? Veel leerlingen reageren verbaasd, en zo ontstaat een gesprek.’

Voor Rijkhoff begint verandering bij die gesprekken: ‘Bewustwording is de eerste stap: dat mensen anders naar deze gezinnen gaan kijken.’ Kleine gebaren kunnen een groot verschil maken, ze wijst op een familielid van Marleen dat in de Jeugdgezondheidszorg werkt en ervoor heeft gezorgd dat een formulier werd aangepast: 'Ze veranderde de opties van 'vader' en 'moeder' naar 'ouders/verzorgers'. Zo kunnen alle vormen van een gezin ingevuld worden. Zo simpel, maar voor meeroudergezinnen een wereld van verschil.'

Interview gaat verder onder de afbeelding

Afra hoopt dat kijkers na de film het gesprek aangaan, vertelt de regisseur: ‘Over gezinnen, over diversiteit, over hoe we met elkaar omgaan. Je hoeft niet alles in Den Haag te regelen om een verschil te maken. Ook kleine dingen tellen: een gesprek voeren, inclusief taal gebruiken, nieuwsgierig zijn naar andere gezinsvormen. Dan voelen mensen zich gezien. En dat is uiteindelijk wat ieder kind en iedere ouder verdient.’