Peter en Petra Lataster: samen één regisseur

De films van de Latasters gaan vaak over maatschappelijke onderwerpen, waarbij de hoofdpersonen ook tijdens hun dieptepunten met respect geportretteerd worden. ‘Als je op een waarachtige en liefdevolle manier met mensen omgaat, openen ze zich voor je’, vertelt Petra over hun betrokken werkwijze. ‘Dat kan als er een wederzijdse belangstelling en genegenheid is tussen hoofdpersoon en maker. We werken niet met mensen als we niet van ze houden.’

Zij en Peter maken alleen op deze manier films. Petra voegt toe: ‘Dat we zelf alleen zo werken, sluit niet uit dat ik het wel belangrijk vind dat andere makers goede films maken zonder die genegenheid voor hun hoofdpersonen.’

De makers zeggen regelmatig dat ze samen één regisseur zijn. ‘Wanneer mensen ons kort meemaken denken ze wel eens dat er een vaste rolverdeling is, waarbij de een of de ander altijd de leiding heeft, maar onze rolverdeling wisselt.’ Dat wisselt zelfs tijdens het filmen. ’Via tekens maken we dan aan elkaar duidelijk wat we willen doen.’

'Onze films worden beter doordat we samenwerken', vervolgt Peter. ‘De kracht van onze samenwerking is dat we met belangstelling voor elkaar en ons onderwerp een film maken met dubbele intelligentie. We gaan samen voor de best mogelijke film.’

De onderwerpen waarmee Peter en Petra werken, vinden zij intuïtief op basis van wat ze in hun eigen leven tegenkomen, maar ook door dagelijks de krant te lezen. ‘Als we een idee voor een film hebben, vragen we onszelf af of het onderwerp alleen ons raakt, of een grote groep mensen. Wanneer het eerste het geval is, vervalt het onderwerp.’

Peter en Petra interesseren zich voor onderwerpen waar veel over wordt gediscussieerd. De kinderen van juf Kiet (2017) is bijvoorbeeld ontstaan vanuit de discussies over burn-outs en salarissen van docenten en Als we het zouden weten (2010) is voortgekomen uit de kritiek op artsen die beslissen over het leven van vroeggeboren kinderen. ‘Wij wilden weten en laten zien hoe deze artsen hun beslissingen maken.’  

Met hun films hebben de makers als enige doel om een zo goed mogelijke film te maken: ‘We hebben nooit agenda’s. Mensen mogen ermee doen wat ze willen. Het mooiste wat er kan gebeuren is dat ze erover gaan praten en dat de film ze raakt.’

Verschillende van de films van de Latasters zijn nationaal en internationaal onderwerp van gesprek. De film Als we het zouden weten over de behandeling van doodzieke pasgeborenen wordt wereldwijd bekeken door neonatologen en filosofen. ’Momenteel wordt die film op Chinese universiteiten gebruikt om te discussiëren over ethiek.’

Hun laatste film, De kinderen van juf Kiet is een bioscoopsucces, maar ook in de onderwijswereld heeft deze film veel impact. ‘Er zijn in deze tijd ontzettend veel docenten met vluchtelingenkinderen in hun klas terwijl ze daar weinig ervaring of kennis over hebben. De kinderen van juf Kiet maakt het voor leraren makkelijker om te bespreken hoe ze om kunnen gaan met vluchtelingenkinderen in hun klassen.’

Wanneer Peter en Petra filmen, vinden ze het belangrijk dat ze rust uitstralen. ‘We geloven in het harmoniemodel: als mensen zich op hun gemak voelen, laten ze zich zien zoals ze echt zijn. We hechten daar als documentairemakers heel veel waarde aan. Als je mensen de ruimte geeft om zichzelf te zijn, is jouw aanwezigheid zo minimaal mogelijk.'

'Mensen vergeten de camera vaak als je een goede verstandhouding hebt. Tijdens heftige situaties filmen we door als er geen bezwaar gemaakt wordt. Dat neemt niet weg dat wij wel met de hoofdpersonen meeleven. Wat je op zo’n dag gefilmd hebt, laat je niet achter als je de deur uit loopt.’

Hoofdpersonen vinden de camera’s niet problematisch, vertelt Peter. ‘Bij onze films die regelmatig gaan over zware kwesties van leven en dood is het belangrijk dat de documentaire zin heeft voor beide partijen. Er moet een soort wederkerigheid zijn en het moet niet alleen een goede film voor ons zijn. Een van de vrouwen uit de documentaire Wakker in een boze droom (2014), over vrouwen met borstkanker, kon met deze film bijvoorbeeld aan haar omgeving uitleggen wat zij doormaakte.’

Hoewel mensen dit niet altijd bedenken voordat ze meedoen aan een documentaire, worden ze door deze films ook aangemoedigd om over zichzelf na te denken. In het geval van Verhalen van een rivier (1994) over inwoners in Dessau na de val van de Berlijnse muur, veroorzaakte dat een grote verandering.

Petra: ‘In Verhalen van een rivier filmden we een vrouw en een man wiens huwelijk op springen stond. Bij het bekijken van de film kon je daar echt niet omheen. We wilden dat ze dit eerst zelf, afzonderlijk van elkaar zouden zien en ze gaven beiden hun toestemming. Een halfjaar later belde de vrouw ons om half zes ’s ochtends op dat ze ging scheiden en dat de film hier een katalysator voor was geweest, ze was door de beelden na gaan denken over haar huwelijk. Wij waren de eerste die ze hierover op de hoogte bracht. ’

Hebben de Latasters een film die hen het meest dierbaar is? ‘Samen met Niet zonder jou (2011), is De kinderen van juf Kiet voor mij het meest dierbaar,' vertelt Petra. 'Niet zonder jou stond heel dichtbij omdat het over onze naasten, onze (schoon)ouders gaat.’ Petra voegt over haar andere favoriet toe: ‘Het was fantastisch om Kiet en de kinderen te filmen en we zijn tijdens het maken echt verliefd op ze geraakt.’

’Je laatste film betekent eigenlijk altijd het meest voor je, maar De kinderen van juf Kiet is ook bijzonder voor ons omdat we inderdaad van Kiet en de kinderen zijn gaan houden. Onlangs zijn we weer langs geweest bij de kinderen om dvd’s langs te brengen en Kiet spreken we ook regelmatig. Over vier of vijf jaar willen we teruggaan voor een vervolg op de film.’

Inspiratie vinden de makers in van alles. Petra: ‘Onlangs werd ik geïnspireerd door de Mariavespers van Claudio Monteverdi, maar dat kan ook door de tuin of een film gebeuren. Het is elke dag iets anders. Het leven is zo rijk en opwindend, als je je ogen openhoudt wordt je continu geïnspireerd.’

Peter sluit zich daarbij aan: ‘Johan van der Keuken, Frederick Wiseman, en Raymond Depardon zie ik als mijn voorbeelden, maar directe invloed hebben zij niet op mijn werk. In Wenen zag ik laatst tekeningen van Egon Schiele die zich in mijn hoofd vastbeten. Ik droeg ze de hele dag mee. Als filmmaker denk ik veel na over wat ik wil vangen met de camera en Egon Schieles’ beeld had daarom grote invloed.'