Documentairemaker Frank van Osch portretteert in 2021 doorgewinterde carnavalsvierders in Den Bosch, Tegelen en Groenlo in 'Het verdriet van carnaval'.
Het wordt een ingetogen carnaval, want er zullen geen feestende massa's zijn door de coronamaatregelen. Enkel lege straten, halfvolle glazen en bijzondere verhalen. Samen vertellen de hoofdpersonen het verhaal van de diepgewortelde ziel van carnaval en over de tranen omdat het afgelopen jaar niet doorging. Fotograaf Jan Banning maakte tijdens de opnames indrukwekkende foto's van de carnavalsvierders.
Regie: Frank van Osch
Malou Wagenmaker 27 februari 2022
In 'Het verdriet van carnaval' vertellen verschillende carnavalsvierders over hun liefde voor het feest en het verdriet dat er soms achter schuilgaat. In 2021 was er geen carnaval. Dit jaar worden de maatregelen grotendeels losgelaten en kan het carnaval weer - min of meer als vanouds - doorgaan. 2Doc.nl belde een aantal van deze fervente carnavalsfans op om te vragen of ze er klaar voor zijn.
Fotografie: Jan Banning
Piet (75) is een bekende Oeteldonker en bouwt al ruim veertig jaar aan de prijswinnende praalwagens voor carnavalsvereniging De Rare Schutters.
Hoe gaat het met u?
‘Prima! Ik heb een heel goed gevoel op dit moment. Zondag mogen we weer. Als er niks tussenkomt…’
U twijfelt daar nog over?
‘Ja, het voelt nog steeds onzeker. Er is de laatste weken zoveel verandering in de maatregelen. Het wordt ook geen carnaval als dat we gewend zijn. Geen uitbouw bij de cafés, geen tenten met Oeteldonkse kleuren. Het is helemaal kaal, allemaal anders.’
En de praalwagens?
‘Nee, ook niet. Wij hebben er zes weken aan mogen werken, toen moesten we stoppen vanwege corona. We waren voor vijftig procent klaar… Dat was een tegenvaller. Die wagen gaat nu door naar volgend jaar.’
En hoe gaat het met uw vrouw?
‘Helaas heel slecht. De suikerziekte is in de benen geslagen. Die gaat dit jaar niet mee, maar het maakt haar ook niet meer uit. Ze was nooit zo’n wild beest voor de carnaval.’
Waar kijkt u deze carnaval het meest naar uit?
’s Maandagsmorgens staat er iets te gebeuren! Maar ik weet niet wat. Ik moet ergens aanwezig zijn en er zijn ook wat andere prominenten aanwezig, meer weet ik niet. Hou ik wel van. Het carnavalsfeest is zo’n ge-wel-dig feest. Mensen zijn anders, ze zijn hun zorgen en verdriet kwijt. Ze denken nergens anders meer aan. Je bevindt je met carnaval in een andere dimensie. Als ik op zondagochtend van huis vertrek en ik zie bij het station al die mensen verkleed aankomen, dan is het net of ik dertig kilo lichter wordt.
Wat zou u zeggen tegen iemand die nog nooit carnaval heeft gevierd?
‘Als je iets niet zelf beleeft, dan maak je het niet bewust mee. Ga eens een dag mee! Ik ken mensen uit Amsterdam, Utrecht en Leiden die helemaal naar Den Bosch komen om carnaval te vieren. Die vinden het fantastisch. Je moet je wel een beetje aanpassen en je moet gewoon het gevoel hebben, anders gaat het niet. Het is net als met vakantie: als je geen zin hebt om te gaan, wordt het niks.’
'Je bevindt je met carnaval in een andere dimensie.'
Monique Gloudemans (57) is fanatiek carnavalvierder en schreef al meerdere gedichtenbundels, ‘buukskes’, over Oeteldonk.
Heeft u er zin in?
‘Nou, het is wel heel spannend. We krijgen heel veel toeristen, maar door de late versoepelingen zijn de faciliteiten daar nu niet voor opgezet. Mensen zijn bijna twee jaar niet uit geweest en zijn dan toch anders met drank op. Ik hoop dat iedereen daarmee om kan gaan.’
Wat heeft u het meest gemist?
‘Ik heb vooral de aanloop gemist. De drie dagen vooraf aan carnaval, de voorfeesten of kletsavonden zoals we die noemen. Dan declameren we gedichtjes en zingen carnavalsliederen met een paar honderd man op een kleine, intieme locatie. Er is nu één evenement hiervan dat wel doorgaat.
Hoe bereidt u zich thuis voor op carnaval?
Het rood-wit-gele dekbed gaat op het bed en de vlag aan de gevel: dat is mijn persoonlijke carnaval. Je rood-wit-gele gevoel. Ik zeg altijd: rood, wit, geel: het zegt niet alles, maar wel veel.
U vertelt in de documentaire dat Oeteldonkers met carnaval hun ‘masker’ afzetten. Welk masker zet u af?
‘Kijk, wij dragen onze boerenkiel. Die dragen we als een teken van gelijkheid. We hebben geen titels meer, dus ook als je arts of advocaat bent: er is geen verschil meer te zien in rang of stand. Die eenvoud en gelijkheid maakt ons carnaval. Dat zie je ook in de documentaire: iedereen draagt wat verdriet met zich mee.
U bezoekt uw moeders graf in de film. Vierde u met haar ook carnaval?
‘Jawel, maar mijn vader was nog fanatieker. De carnavalsvereniging ging voor alles. Ook voor alle vier zijn kinderen en acht kleinkinderen. Hij zei dan: ‘Al ga je voor de deur liggen, dan stap ik gewoon over je heen!’ Dat heeft mijn moeder echt niet altijd als leuk ervaren, maar iedereen slikte dat gewoon. Vorig jaar is mijn vader overleden en onlangs heb ik voor mijn ouders twee grote kikkers laten maken als urn. De kikker is het symbool van Oeteldonk. Die staan nu bij mij thuis.
'Ik zeg altijd: rood, wit, geel: het zegt niet alles, maar wel veel.'
Bert Beke (80) speelt de bariton in het dweilorkest met carnaval. Muziek maken vindt hij het mooiste dat er is.
Bent u er klaar voor?
‘Ik ben er altijd klaar voor! De maatregelen zijn net op tijd afgezwakt. Hier in Groenlo wordt wel carnaval gevierd, maar zonder echte festiviteiten. Geen optocht, geen uitreiking. Maar wij met het dweilorkest kunnen gewoon de straat op.’
Dus nu bent u flink aan het repeteren?
‘Nee, want tot zo’n drie weken terug was alles nog gecanceld dus hebben wij bijna niet meer gespeeld sinds 2020. Maar het is niet spannend hoor, want je kent je carnavalskrakers. Die speel je en dan is het feest. Als wij op straat spelen, lopen de kroegen leeg en is er polonaise op straat. Je probeert wel eens iets nieuws te spelen, maar dan vraagt iedereen toch of je de bekende nummers kan spelen.’
Denkt u dat het dit jaar anders wordt?
‘Ik denk dat het een carnaval wordt als vanouds. Je hebt het een jaar niet gevierd, maar je komt gewoon in je pakkie naar buiten, je drinkt een pilsje en het is feest. Het is wel jammer dat er geen optocht is, want dat is toch het begin. Maar voor ons als dweilorkest is het ook wel een voordeel, want wij hoeven nu niet twee uur al lopend en blazend mee te gaan in de optocht.
Moet u de bariton nog poetsen?
‘Nee…de ventielen moeten goed geolied zijn. Als dat loopt, is er niks aan de hand. De bariton wordt toch wel vuil op straat. De woensdag erna leg ik ‘m in bad en dan zien we wel hoeveel bitterballen eruit komen rollen. Haha!’
‘Ik denk dat het een carnaval wordt als vanouds.'
Marcello (37) en zijn vriendin Larissa (29) zijn lid van een 'gezelschapsclub', ooit opgericht door een studentenhuis.
Hoe gaat het met je nu carnaval weer door kan gaan?
'Er goed! Veel elementen gaan niet door, maar we kunnen wel gewoon zonder anderhalve meter de kroegen in en de straat op. We beginnen met de mis in de Sint-Jan. Daar kijk ik wel naar uit. Zitten dezelfde mensen er weer? Wie ga ik weer tegenkomen?'
Hoe kijk je terug op de coronaperiode?
‘Het laatste carnaval heeft natuurlijk heel wat teweeggebracht. Dat was een soort snelkookpan voor corona. De maatregelen waren natuurlijk noodzakelijk, maar dat maakt het niet minder pijnlijk dat het vorig jaar niet door kon gaan. Carnaval gaat normaal altijd door. In de oorlog werd het zelfs ondergronds gevierd. Volgens mij was de laatste keer dat het niet door kon gaan met de watersnoodramp.'
Heb jij carnaval vanuit huis uit meegekregen?
‘Nee, mijn vriendin trouwens ook niet. Ik ontdekte het doordat ik in Den Bosch ben opgegroeid. Je komt er mee in aanraking via school en via vrienden en gaat je er dan toch in verdiepen. Hoe zit dat met die protocollen? Mijn broer gaat ook wel eens. De rest van de familie accepteert gewoon dat ik vijf dagen niet aanspreekbaar ben, haha. Je bent er gek op of niet.’
Wat vind je van de documentaire?
'De film raakt me nu misschien nog wel meer dan vorig jaar. Tijdens de opnames was het zo’n onzekere periode. In de documentaire is er een Limburgse vrouw die volschiet: ‘Wie weet kunnen we het nooit meer vieren.’ Nu weten we dat we het in ieder geval nog een keer gaan vieren. Dat er aan die onzekerheid een einde is gekomen, ontroert me. En we hebben er ook van geleerd dat niets zeker is.'
Is deze carnaval nog extra bijzonder?
'Larissa en ik hebben een dochtertje gekregen. Zij is nu bijna vijf maanden oud en gaat haar eerste carnaval meemaken. Met kieltje om en het sjaaltje gaat ook mee.'
'We hebben door corona geleerd dat niets zeker is.'
Véron (44) en haar zoontje Lars (14) zijn fervente carnavalsvierders uit Tegelen, vlakbij Venlo. Lars was in 2020 Prins Carnaval.
Hoe gaat het met jullie?
Véron: ‘Goed! Eindelijk mogen we weer! Oooh, hoe verder het richting carnaval ging en het steeds weer niet doorging… In januari zag je alle activiteiten al geschrapt worden. Nu is het echt een cadeautje dat het allemaal weer losgelaten wordt. Bij iedereen beginnen de kriebels.’
Hoe kijk je terug op de lockdown?
‘Het is erg dubbel geweest. Direct na carnaval in 2020 gingen we de lockdown in. Toen zagen we wel de ernst van alles in. Hier in Limburg waren er ook veel mensen ziek. Het is natuurlijk erg jammer dat het niet doorging, maar er zijn ergere dingen. Carnaval is het belangrijkste van het onbelangrijkste. Het voelt nu wel als een bijzonder moment. Alsof we corona in de prullenbak gooien.’
Maar het is dit jaar nog wel anders dan ‘normaal’?
‘Ja, normaal is het heel grootschalig, maar nu is het te kort dag en te veel moeite om nog alles op te zetten. Je ziet nu wel allemaal kleine, spontane evenementen ontstaan in cafés. Dat heeft ook wel weer iets leuks, dat kleinschalige. Als je maar ergens met z’n allen kan zijn, met een biertje, verkleed. Wat wil je dan nog meer?’
Ligt jullie outfit al klaar?
‘Nou, normaal maak ik zelf alle kleding en daar ben ik best lang mee bezig. Dus nu hadden we een beetje paniek! Wat moet ik aan? Ik probeer nu toch maar iets bij elkaar te rapen en te plakken met een lijmpistool. Normaal bestel ik veel uit China, maar dat is nu niet meer te doen. En Lars zingt als hobby. Die wordt nu last minute overal gevraagd om op te treden dus er moet nog van alles gerepeteerd worden.'
Waar kijken jullie het meeste naar uit?
‘Ik heb echt veel mensen gemist. Je leeft in een kleine bubbel. Nu zie je eindelijk weer iedereen in een keer. Ik vind het ook wel een beetje eng om met zo veel mensen samen tegelijk te zijn, maar ik verwacht ook dat veel mensen dit jaar carnaval in hun eigen dorp vieren en niet naar de steden komen.'
'Carnaval is het belangrijkste van het onbelangrijkste.'