De vader van de zestienjarige Renée lijdt aan FTD, een vorm van vroege dementie. Wat betekent dit voor het dagelijks leven van een gezin? “Papa” (2015) is een intiem portret over het wegvallende contact tussen vader en dochter, waar jonge makers Josselin Gordijn (23, Utrecht) en Jet Verheijen (21, Utrecht) de eerste prijs mee wonnen op het CampusDoc Filmfestival 2015.

Donna Brouwer

Machteloos
"Van tevoren heb ik veel nagedacht of ik dit wel wilde maken," vertelt Gordijn. "Maar ik besefte me dat ik een diepere laag kan creëren, juist omdat ik het begrijp." Josselin Gordijn is nog een kind wanneer bij haar eigen vader de ziekte van Alzheimer er langzaam in sluipt. Alzheimer mag dan een compleet andere vorm van dementie zijn dan FTD, volgens Gordijn leiden alle vormen uiteindelijk naar hetzelfde punt: "Er komt een bepaald moment dat de patiënt niet meer thuis kan wonen. Alles verandert en je voelt je machteloos." Ondanks dat Gordijn al bekend was met dementie was ‘Papa’ voor haar een compleet andere beleving. Het verdriet is haar bekend, je ziet iemand die er tegelijkertijd niet is. Maar de manier waarop Renée en de rest van het gezin ermee omgaan was nieuw voor haar: “Mijn vader had door dat hij ziek werd, en kon het daarom moeilijk accepteren. Jan Willem had dit niet waardoor het gezin er op een open manier mee om kon gaan.”

Verschil
"Bij Alzheimer vergeet je langzaam alles. Patiënten met FTD daarentegen verliezen in de eerste instantie hun emoties," legt Verheijen uit. "Jan Willem, de vader van Renée, weet nog wie iedereen is maar kan het nauwelijks uiten vanwege zijn gebrek aan emoties.” Verheijen had voorafgaand aan dit project geen enkele ervaring met dementie. Voordat zij en Gordijn begonnen met filmen zijn er veel gesprekken geweest tussen beide makers en het gezin. "Dat was vaak gezellig en vooral inspirerend," vertelt Verheijen. "Natuurlijk was het emotioneel soms zwaar, maar het was heel bijzonder om zo dichtbij te mogen komen. Renée, haar broertje Jort en haar moeder Margreet zijn erg open over hoe zij met de ziekte omgaan."

Niet te plannen
Van tevoren hadden Gordijn en Verheijen een uitgedacht script klaarliggen. Dat kon echter al vrij snel de prullenbak in. "Soms is iets op papier geniaal, maar blijkt het op beeld onbruikbaar. Gaandeweg merkten we dat een verhaal als dit niet te plannen is," legt Gordijn uit. Verheijen vult aan: "Je moet de personages zelf hun verhaal laten vertellen. Uiteindelijk is Renée ook gewoon een scholier die aan het puberen is." Dit leverde voor de makers soms andere beelden op dan verwacht, in zowel positieve als negatieve zin. Beiden zijn het er echter over eens dat dit geen afbraak heeft gedaan aan de uiteindelijke film. “Op deze manier konden we het meest pure beeld neerzetten,” stelt Gordijn. “Rondom dementie heerst nog altijd een groot taboe. Met deze documentaire hopen we meer openheid te genereren en het onderwerp bekend te maken bij een groter publiek.” En dat is in zekere zin al gelukt. Onlangs werd hun documentaire voor een internationaal publiek vertoond op het Cork Film Festival in Ierland.

Over de makers

Josselin Gordijn en Jet Verheijen zijn twee ambitieuze filmmakers en studenten aan de School voor de Journalistiek in Utrecht. Op haar blog 'Wij zijn Alzheimer' schreef Gordijn over haar persoonlijke haar ervaringen met de ziekte. Zij schrijft op dit moment voor het parool en werkt daarnaast als freelancer voor een nieuw tijdschrift. Ook Verheijen werkt als freelance redacteur, bij RTV Noord Holland.